Tadeo Zarratea
domingo, 8 de mayo de 2016
PYHARE MBOYVE. ANTES QUE ANOCHEZCA *
* De Feliciano Acosta
(Presentación, 7 de mayo
de 2016)
Kuñakarai ha karaikuéra
mayma: Tapendepyhare poräite.
Péina
niko ajejokuái penerendápe, ha aju amombe’upotávo peëme ko che kapeluete,
Feliciano Acosta imba’epyahuha, ha
oipotaha peë peikuaa mba’épa hína pe
hembi’apopy pyahu. Péva niko héra PYHARE MBOYVE, ñe’ëpoty ryru dieha oguenohëva hatakua teégui.
Jaipapapárö hembiapokueita jajuhúta
ombohyvíma hague 20 libro rupi
mundopýre, ha umíva apytépe oï die hatakuápe guaréva. Umíva hína: Ñe’ëryrýi, Muä sa vera, Pyambu, Tape
yvyku’i. Mandu’a rendy, Mombyryete mombyry, Ñe’ë ryrýi ryryive, Mandu’a rova,
Haiku Ñ’ë mbyky ha péina äga Pyhare
mbyve.
Mba’evégui
ojejapóvape, creación genuina pe niko
he’i umi Paï “ñembojehu”; upéicharamo ko’ävape oï Feliciano
remimbojehupyre, mba’e ha’e oguenohëva’ekue iñaputu’ügui ha oï’ÿva’ekue ko múndope ha’e
ojapo mboyve. Aipóramo niko tenondete ha’eva’erä peëme, ápe péina jareko poéta omba’apóva ko’ëreíre; tuichaitereíma omongakuaáva ñene
ñe’ë ha ohapyatýva ñane retä reko tee.
Hetáma jadeve chupe hembiapokueraitáre.
Ojapóma
33 áño oñepyrü hague ÑE’ËRYRÝI reheve, ha upete guive oheka oúva máichapa
ombohape pyahu kuaa ñane ñe’ëme. Ha heta tape pyahu ikarë sa’íva ma otopa. Emiliáno
jeko he’iraka’e: “pombéro ha verso nosëi oimeraëvape”. Ha upéichako
añete. Oiménte ñande rapicha orekóva pe
talento upevarä; ha péina ápe peteïva. Ha’émava’ekue hese ha péina ha’e
jeýta: ndaikatúi
ja’e Feliciano Acosta rehe tuicha okakuaa hague ä 33 áño pukuke javeve, pórke
ha’e iñepyrüete guive voi oikuaaporäiterei va’ekue jajapóramo ñe’ëpoty
ndaikatuiha jaiporu ñañe ñe’ë tapiaguáva. Poéta ndaha’éi tapicha he’íva
mandi’ópe mandi’o ni jetýpe jety. Poéta hína pe ombohéra ambuéva ko’ä mba’e;
ombohéra pyahúva. Péina ápe peteï tembiecharä: Feliciano he’iva’ekue yma 1983 pe: “Che ahy’ópe oryrýi che ñe’ë//
che ñe’ë osëséva ombokua yvytu. Ha katu iporäme // che ahy’ópe omano”. Ko’ä verso pe
he’iva’ekue ñandéve: “Heta mba’e
ha’ese ha ndaikatúi ha’e, pórke ndarekói liverta; ñaimégui en diytadúra”. Ha
amba’énepa aipo he’iseva’ekue, “ha ndajarekoiha liverta ñane retäme”. Upévante. "Nda’emo’äi
mba’eve; tomanónte che ñe’ë che hay’ópe",
he’i, péro upéva he’i, hi’ipa riréma pe he’iséva: “Ndajarekói libertad de palabra”. Péicha oñe’ë la
poéta.
“Pyhare
mboyve ko che rekovépe// ha che purahéi ikangy mboyve// amombe’use”, he’í kóva
ko hembiapopýpe. Che ndaha’íva poéta, upéva ha’éta péicha: “Che tujáma niko ahávo ha amano mboyve, ha ofalla mboyve chéve
che akä, amombe’use peëme”. Ajépa tuichaite ojoavy.
Atopa
avei iñe’ëpotýpe peteï mba’e ojehu mantéva ore kuimba’épe. Doctor kuéra he’i upévape karai ñe’ëme: “Tumescencia peneana
nocturna”; ore arriéro reíva romombe’úrö upéva ojupe ro’e: “cherembo atä ange demadrugáda”, ha Feliciano katu he’i: “Chemba’epota// ipotyjera// ko pyhareve”.
Ajépa ifíno ñande rapicha.
Péicha ojoavy ñe’ë
ñande jaiporúvagui la poéta
ñe’ë. Hovake ipohýi ha ha’ete voi ku itie’ÿva ave, pe ñane ñe’ë reko tapiaguáva, karai ñe’ëme ojeheróva “lenguaje común, lenguaje prosaico”.
Ñe’ë poty
týpe oike ramo guare Feliciano, okakuaapa pyréma voi oikeva’ekue. Ajevéramo
sa’i ojoavy hembiapo ägagua yma guarégui. Ha’e akóinte oñepyrü ramo guaréicha
iñe’ë mbyky, iñe’ë sakä, iñe’ë vevúi. Kýto ra’ytoite meme voi mayma hembiapopy;
ha’ete voi umi telegrama yma. Ha upéi
ave, ombyapu’a kuaa hemiandu. Moköi, mbohapy ñe’ënte oiporu opinta haguã ñane
akäpýpe peteï ta’anga ñandepy’areraháva; ohechauka tiníva ñandéve mba’e
ohechaukaséva; térä katu oñatöi vevuimínte hemiandu ombojoajupotávo hapicha
remiandu rehe iñe’ä reroviapy. Feliciano ndojevaléi ñe’ë ryapu rehe ñanembovy’a
haguã; hembiapokue ndaha’éi ñahenduvaeräichagua; ha’e ojevale temiandu rehe, sentimiento ha pensamiento rehe. Hembiapokue jaleeva’erä ñane año ha kirirïhápe,
ha upépe ikatu opoko térä ndopokói ñande py’áre; ha katu opoko ramo, ojora
ñande py’apýpe vy’a kyrÿi ivevui’asýva ha ñenembyetia’e. Opa ko’ävare ja’éta mande hese: ivale ko
Feliciano; péva peteï poéta iporo’óva onaseva’ekue ñande apytépe.
Ambue
mba’e ha’e mante va’erä avei. Feliciano ova mbeguakatuha ohóvo karai ñe’ë
gotyo. Yma roñepyrü ramo guare rohkrivi guaraníme niko Feliciano a ha che
ndoroipotaiva’ekue peteïräre voi oñembohasa karai ñe’ëme umi orerembiapokue.
Upéi, mbeguekatúpe roguerova rohóvo ore remimo’ä ha ko’äga rupi katu hakukuére
voi rotrradusíma ha ropuvlika moköive ñane ñe’ëme. Ha jahechávo umi trraduysión
ojapóva Feliciano hembiapo teégui ja’ese voi: péva piko ndaha’eichéne hína la original ha amóva la itrraduysión, pórke
niko ipu poräikoe karai ñe’ëme, háime háime iporäve. Ha péicha, guarani ñe’ë
poéta va’ekuégui oiko ohóvo poéta moköi ñe’ëmegua. Ndaikatuvéitama ja’e hese
poéta oïva Emiliano kokuepýpente péva, ha’éma rupi avei “poeta de la lengua de Cervantes”, he’iháicha tapicha oñemoarandúva ñandéve.
Por ello
compartimos totalmente la opinión de Susy Delgado que nos dice: “Y también nos entrega verdaderas gemas en
su cuidada traducción de los poemas, como cuando dice en un momento del poema
Tristeza: "Me agazapo en los poros del silencio". Con un verso libre que se
engalana con una deliciosa cadencia, Feliciano nos demuestra que no ha olvidado
el antiguo parentesco de la poesía con la música. Lo hace con su sentido
proverbial de la medida, sin malgastar tinta en floripondios superfluos, y, por
supuesto, con el genuino guaraní que cultiva con sabiduría y destreza”.
También
comparto la opinión de Susy cuando dice: “Pyhare
mboyve es un poemario que tiene el color de la melancolía, de la tarde que se
va, dejando un recuento agridulce de las cosas vividas”.
Tadeo Zarratea
Suscribirse a:
Enviar comentarios (Atom)
Verga
ResponderEliminarNecesito la poesía
ResponderEliminarLa peesia!!
ResponderEliminarEs lo que necesito
Lo mismo que el de arriba xd
ResponderEliminarPoesiaaaaaa...............
ResponderEliminarLa poesía Pyhare mboyve necesito y no encuentro
ResponderEliminarVIDAL TU PAPA
ResponderEliminar