Aprobación del Pabellón y Escudo Nacional en el Tercer Congreso reunido en el templo de la Encarnación el 25 de noviembre de 1842, bajo la presidencia de don Carlos Antonio López.
Óleo sobre lienzo de Guillermo Ketterer pintado en 1957.

jueves, 17 de marzo de 2011

FELIX DE GUARANIA TYVY ÁRI

La Sociedad de Escritores del Paraguay viene por mi intermedio a despedir los restos mortales de su socio fundador,  don Félix de Guarania, y a inscribir su nombre en la lista de los inmortales.  Gran honor  me ha dado  la Comisión Directiva de la SEP al designarme para que en su nombre y representación  pronuncie estas palabras ante colegas escritores, amigos y familiares de este grande de las letras paraguayas.
Nadie ha honrado tanto el título de escritor como don Félix de Guarania, dejando a las nuevas generaciones varias decenas de valiosos libros editados, escritos con fervor y con el tesón de un hombre que, sin tener mucho, ha dado tanto de sí mismo a la sociedad paraguaya y a la humanidad; porque los libros y las obras de arte no quedan confinados a un solo pueblo; pasan a formar parte del patrimonio cultural de todos los ciudadanos del mundo.
Esos libros no existían en el año 1924, año en que vio la luz don Félix de Guarania en Paraguarí. Hoy los tenemos gracias a su talento creativo;  son de su creación genuina y personal, constituyen bienes culturales nuevos, y son para nosotros una herencia gratuita, la cual por eso mismo se denomina legado. Ese legado él nos deja sin que le hayamos pedido, por pura  generosidad, como lo hacen todos los artistas del mundo. El verdadero artista siempre deja al partir una humanidad más rica de la que él había encontrado al nacer, porque adiciona sus obras al cúmulo de obras que constituyen el patrimonio cultural de la humanidad.
Don Félix puede decirnos hoy con todo derecho, desde el sitio donde se encuentre, lo que le dijera a su pueblo don Antonio Machado poco antes de marcharse:
            “Al fin nada os debo; debeisme cuanto he escrito. A mi trabajo acudo, con mi dinero pago la ropa que me viste y la mansión que habito, el pan que me alimenta y el lecho donde yago”.
Y en verdad, qué le podemos reclamar nosotros a un hombre que a lo largo de su vida se proveyó a sí mismo de todo cuanto necesita, sin pedir nada a nadie, y para más, nos deja al marcharse una montaña de bienes imperecederos.
Le debemos a don Félix, y mucho, por todo cuanto ha escrito para nosotros; pero no sólo le debemos por esas obras;  le debemos también por sus penurias y sus penas, por la intolerancia y la incomprensión de nuestro pueblo y por nuestra propia ingratitud. Hoy, ante la monumental estructura de su dignidad personal, debemos asumir el pasado íntegro de nuestro pueblo y reconocer la injusticia que, como pueblo, hemos cometido contra él. Le hemos castigado con largos años de exilio por el sólo hecho de pensar diferente, y durante esos duros años él, antes que arredrarse, levantó mucho más alto su derecho de pensar, de decir, de difundir sus ideas y de convivir en la diversidad. Estos son derechos  elementales, pero también fundamentales  e inalienables de la persona humana.
Para ganarse el título de escritor no basta con escribir; es preciso hacerlo con cierto grado de arte,  con cierta estética, pero sobre todo esgrimiendo ideas esenciales y humanistas, dando muestras de valor personal, de honestidad intelectual  y coraje cívico. Y todo esto reunió en su persona este hermano nuestro, tan humilde en su trato personal, tan sabio en el manejo de la palabra y tan profundamente humano.
Ha néi. Oiméne haimetéma reñemyrö che ndive che ryke’y,  reimo’ägui ndaityvyromo’äi ñane ava ñe’ë nde tyvy ári. Ko ñe’ë nde rehayhueteiva’ekue, reherekuava’ekue nde rekove pukukue javeve, ha ku avati ra’y máta poräicha rehapyatymiva’ekue ára ha pyhare. Anichéne aju romomba’eguasu karai ñe’ëme año. Ndo’aichéne tesaráipe ne rembiayhu opytáva ore ahy’ópe. Pe tape iporä potïva, nde rehechaukava’ekue tapicha paraguáipe, anichéne ojeheja rei. Oïta katuete tapicha ha mitä pyahu oguatáva umíva umi tapére. Naimo’äi ojeitýne haguä tesarái kyhápe Felix de Guaránia rembiapokueita. Oiméne ohupíva ñande apytépe. Anichéne niko ha’e ombohypa hekove tataindýicha ñande resapepotávo ha ñande ñamomarä hembiapokue. Ñandéve guarä kóva ko ñande rapicha rekove peteï kompromíso iporo’óva. Máichatamo jajevy ñande jehe ha ñeñeha’ä ñañembojapotávo hese. Jahupi hataendy. Jajapyhy hembireroviakue. Ñamboaje hemimo’ä ha iñe’ä reroviapy. Umíva jajapo ramo aniché jajejavy tuicha. Tapicha iñarandu añetéva ndohechaukávai tape vai.
Ha péina ápe omboapy che ñe’ë, tapichakuéra haihára rérape ajúva ha’emi. Ha jepe ramo hogayguakuéra ajeaho’i ñembyasýpe, che aju ha’évo peëme:  Félix de Guaránia nomanói ha nomanovéima ñande apytépe. Ha’e ojajáima yvate; hekove na’imarävéima ha hembiapokue hetaiterei áño pukukue ohapyatýta ohóvo ñane retä paraguái. Ajevérö ndajajúi jajatývo ichupe, hetekuemínte jajatýta; ñande jaju ñamopu’ävo héra ha hi’ánga ara ru’äite peve. Aguyje.
Tadeo Zarratea 
15-III-11 

2 comentarios:

  1. Hermoso artículo. Un gran hombre Félix de Guarania, gran poeta, luchador, defensor de la cultura guaraní. Se forjó a si mismo sin pedir ayuda a nadie. Nos ha dejado un montón de poemas y flores inmarcesibles. Su fé fue ejemplar.

    ResponderEliminar
  2. muy buen articulo sobre el maestro!

    ResponderEliminar